بررسی تطبیقی اندیشۀ میرزا ملکم‌خان و جلال آل‌احمد؛ از تجددگرایی تا هویت ایرانی-اسلامی

Authors

  • امین معینی دانشجوی کارشناسی‌ارشد گروه علوم سیاسی دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران
Abstract:

عقب‌ماندگی پدیده‌ای است که ذهن بسیاری از روشنفکران معاصر ایران را به خود معطوف کرده است. این پژوهش به واکاوی و نقد اندیشۀ «میرزا ملکم‌خان نظام‌‌الدوله» و «جلال آل‌احمد» پیرامون چرایی وقوع این پدیده و چگونگی برون‌رفت از آن می‌پردازد. جوهر اندیشۀ ملکم‌خان مبارزه با عقب‌ماندگی در پرتو تجددگرایی است و آل‌احمد نیز بومی‌گرایی و بازگشت به فرهنگ اسلامی را چارۀ کار می‌داند. سؤال اصلی پژوهش چرایی تفاوت در پاسخ این دو متفکر به بحرانی یکسان است. براساس فرضیۀ‌ این پژوهش، به‌علت شرایط سیاسی- اجتماعی و پیش‌فرض‌های ذهنی متفاوت ملکم و آل‌احمد، در مرحلۀ مشاهده و کشف بحران، هر یک از آن دو، جامعۀ آرمانی متفاوتی را فرادید آورده و به پاسخ‌های مختلف و متضادی رسیده‌اند. در پایان با تأکید بر برداشت «همزمان» (synchronic) و غیر‌تاریخی هر دو متفکر از پدیدۀ عقب‌ماندگی، به مقایسۀ اندیشۀ تحول‌خواهانۀ آن دو در چارچوب نظریۀ بحران اسپریگنز پرداخته می‌شود.

Upgrade to premium to download articles

Sign up to access the full text

Already have an account?login

similar resources

تجددگرایی در ایران معاصر؛ مطالعۀ موردی: اندیشۀ میرزا ملکم‌خان ناظم‌الدوله

چکیده نخستین رویارویی اندیشه‌گران ایرانی با تمدن غرب تقریباً در دورۀ قاجار اتفاق افتاد. احساس عقب‌ماندگی و ضعف فکری این اندیشه‌گران در برابر غرب، اولین رگه‌های شکل‌گیری تجددگرایی در ایران را ایجاد کرد. میرزا ملکم‌خان از مهم‌ترین نمایندگان تجددطلبی در ایران اسلامی است. ملکم‌‌خان اندیشه‌گری است که شالودۀ اندیشه و عمل معاصر را در کنار نخستین منورالفکران ایران بنیان نهاده است. برخی از نویسندگان و م...

full text

تقی‌زاده، از تجددگرایی تا فرنگی‌مآبی

درک بینش روشنفکری تقی‌زاده همان‌قدر دچار کج­فهمی است که درک شخصیت سیاسی او؛ با این تفاوت که تقی‌زاده خود، در ایجاد این کج­فهمی بیش از هر کس دیگر نقش داشت. چرا که ایراد جمله­ «ایرانی باید ظاهراً و باطناً، جسماً و روحاً فرنگی‌مآب شود و بس» دیگران را به این بینش کشانید که وی با درک سطحی از مدرنیته، فاقد وجاهت روشنفکری بوده و به انداز­ه­ی یک فرنگی­مآب نزول کرده است؛ در حالیکه بررسی مطالب و نوشته های وی...

full text

تجددگرایی در ایران معاصر؛ مطالعۀ موردی: اندیشۀ میرزا ملکم خان ناظم الدوله

چکیده نخستین رویارویی اندیشه گران ایرانی با تمدن غرب تقریباً در دورۀ قاجار اتفاق افتاد. احساس عقب ماندگی و ضعف فکری این اندیشه گران در برابر غرب، اولین رگه های شکل گیری تجددگرایی در ایران را ایجاد کرد. میرزا ملکم خان از مهم ترین نمایندگان تجددطلبی در ایران اسلامی است. ملکم خان اندیشه گری است که شالودۀ اندیشه و عمل معاصر را در کنار نخستین منورالفکران ایران بنیان نهاده است. برخی از نویسندگان و مور...

full text

تجددگرایی در ایران معاصر؛ مطالعۀ موردی: اندیشۀ میرزا ملکم خان ناظم الدوله

چکیده نخستین رویارویی اندیشه گران ایرانی با تمدن غرب تقریباً در دورۀ قاجار اتفاق افتاد. احساس عقب ماندگی و ضعف فکری این اندیشه گران در برابر غرب، اولین رگه های شکل گیری تجددگرایی در ایران را ایجاد کرد. میرزا ملکم خان از مهم ترین نمایندگان تجددطلبی در ایران اسلامی است. ملکم خان اندیشه گری است که شالودۀ اندیشه و عمل معاصر را در کنار نخستین منورالفکران ایران بنیان نهاده است. برخی از نویسندگان و مو...

full text

فراز و فرودهای هویت ایرانی- اسلامی (از آغاز تا تهاجم تیمور)

هویت ملی ایرانیان ریشه در اعماق فرهنگ و تمدن ایران دارد . فرهنگ و تمدنیکه تاریخ آن با توجه به شواهد متعدد باستان شناسی دست کم به هزاره پنجم ق .مبرمی گردد. آریاها که در حدود هزاره اول ق .م وارد ایران شدند با استفاده از اینمیراث غنی و بهره گیری از دستاوردهای چندهزائ ساله تمدن ها بین النهرین،مصر و جز این ها اساس تمدن و فرهنگی اصیل و استواری را پایه نهادند که درتندباد تهاجم اقوام عرب و ترک اگر چه ا...

full text

My Resources

Save resource for easier access later

Save to my library Already added to my library

{@ msg_add @}


Journal title

volume 47  issue 3

pages  705- 719

publication date 2017-09-23

By following a journal you will be notified via email when a new issue of this journal is published.

Hosted on Doprax cloud platform doprax.com

copyright © 2015-2023